Ĉu vi parolas Esperanton? *

* Esperanto konuşuyor musun ?

24 Temmuz-1 Ağustos 2015 tarihleri arasında Esperanto konuşanların Uluslararası Kongresi Fransanın Lille kentinde gerçekleşiyor

Bu sene 24 Temmuz-1 Ağustos tarihleri arasında Fransa’nın Lille kentinde tertiplenecek olan 100. UK (Universala Kongreso) yani Uluslararası Kongre’de tüm dünyadan kendini Esperanto diline adamış 78 ülkeden 2,500’e yakın kişi bir araya gelip konuştukları dilin dünya çapında tanınması açısından önümüzdeki sene alacakları adımları tartışacaklar, gerekli kararları alacaklar. 1905 yılında ilk Kongre Fransa’nın Lille kenti yakınlarındaki Boulogne-sur-Mer kasabasında yapılmıştı, 100. Kongre gene burada ancak bu kez imkanlarından dolayı Lille kenti merkezinde gerçekleşecek, Boulogne-sur-Mer kasabasında ise 100. yıl anısına tören düzenlenecektir.

2015 yılı Lille 100. UK sayfası için : www.lve-esperanto.org/lille2015/

26 Temmuz’da kutlanan Esperanto Günü, dünyada dil engelini aşmak ve dünya kültürlerini bir araya getirmak için 128 sene önce  insanlığa sunulmasıyla başlatılan çabaya adanmış bir gündür. Senede bir yapılan uluslarası kongreler bu tarih etrafında gerçekleştirilmektedirler.

1887 yılında  başlatılan bu çabalar dünyanın çalkalantılı dönemlerinden ve diktatörlerinden dolayı çok zor günler geçirdi. Esperanto hareketi çokça sekteye uğramıştır. Esperanto toplumuna göre bugün dünyada iki milyona yakın konuşanı var ve örnek olarak sadece İngiltere’de 2,000 den fazla akıcı konuşanı var.

Esperanto dili uluslararası arena’da, 28 ülkede yaklaşık 600 ilk ve orta okulda öğretilmektedir. Bunlardan 5’i İngiltere’dedir ve amaç bu dilin okullarda öğretilmesinin yaygınlaştırılmasıdır. Ayrıca 150 üniversitede de resmi olarak Esperanto dili öğretilmektedir.  Liverpool Üniversitesinde bu dilde eğitim de yapılmaktadır.

Gene de bu konuda, özellikle İngiltere ve ABD tarafından, bu dile karşı bir direnç sözkonusudur. Dünyada yılda İngilizce öğretimi için harcanan ve kaynak olarak bu ülkelere aktarılan milyar dolarları ve bu sayede bu ülkelerin yakaladıkları kültür emperyalizmi imkanını düşünürsek bunun böyle olması gayet iyi anlaşılmaktadır.

Dil 1887 yılında Polonya’nın Bialystock kentindeki etnik ayrışma ortamında büyüyen göz doktoru L.Lazar Zamenhof tarafından geliştirildi. Zamenhof’un inancı dil engelinin toplumlar arasında çatışmayı ve anlaşmazlıkları güçlendirdiği idi. Dolayısıyla hiç bir topluma ait olmayan, politik bir amaç taşımayan, herkesin uluslararası arenada bir biri ile eşit şartlarda öğrenip, anlaşmak için kullanacağı “nötr” ve çok kolay öğrenilebilecek bir dilin kullanımına inanan doktor L.L.Zamenhof, Esperanto dilini geliştirdi.

1920’lerde o zamanın Uluslar Ligi’nde (Birleşmiş Milletler) bu dilin uluslararası ilişkilerde kullanılacak dil olması için öneri getirilmiş, ancak o zamanlar Fransizca dili uluslararası alanda kullanıldığından Fransa’nın çabaları ile bu öneri engellenmiş oldu. Daha sonra Hitler bu dile şüphe ile baktı ve Esperantist’leri çalışma kamplarına gönderdi. Stalin dönemi Rusya’sında gene Esperantist’ler sürgüne gönderildiler, idam edildiler.

Esperanto dilinin ve hareketinin ana merkezi Hollanda Rotterdam’da konuşlanmış olan UEA (Universala Esperanto Asocio - Evensel Esperanto Birliği) organizasyonudur. Esperanto bir ülke dili olmamasına rağmen UEA, uzun yıllar Birleşmiş Milletler ve UNESCO dahilinde ofisleri bulunmaktadır ve dil hakları gibi konularda toplantılara müdahil olabilmektedir. UEA’nın sayfası : www.uea.org

Lille’deki Uluslararası Kongrede birbirlerini “Saluton!” diye selamlayacak olan delegeler artık bu dilin Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği gibi uluslararası kurumlarda önemli bir rol oynadığını görmek arzusundalar. Esperanto dilinin felsefesinde kimsenin diline müdahale etmek yoktur. UEA’nın desteklediği prensipler aynı zamanda Birleşmiş Milletler ve UNESCO’nun da desteklediği prensiplerdir. Bunlar sırasıyla:

1.      Herkes öncelikle anadilinde eğitim görüp anadilini öğrenme hakkına sahiptir.

2.    Eğer kişinin yaşadığı bölgede ülke dilinden farklı bir dil kullanılıyorsa o dil öğrenilebilmelidir.

3.    Ülke dili öğrenilebilmelidir.

4.    Uluslararası alanda herkesin eşit şartlarda konuşup anlaşacağı Esperanto dili öğrenilebilmelidir.

1954 yılındaki UNESCO’nun Montevideo şehrinde yaptığı toplantda Esperanto dilinin üye ülkeler tarafından önemsenmesini ve okullarda öğrencilere ilk yabancı dil olarak öğretilmesi önerildi. Bugüne kadar bu çok fazla gerçekleşmedi ise de İngiltere Manchester Üniversitesi’nin yaptığı bir araştırmaya göre yabancı dil olarak Esperanto dilini bir sene boyunca öğrenen çocukların daha sonra öğrenmeye başladıkları yabancı dillere çok daha kolay adapte olduklarını ve dili çok daha hızlı öğrendiklerini göstermiştir.

Esperanto dilinin öğrenilmesi diğer yabancı dillere göre çok daha kolaydır. Herşeyden önce basit bir grameri vardır ve örnek olarak fiil çekimlerinde hiç bir düzensizlik yoktur. Bir iki hafta içinde dili öğrenenler konuşmaya başlamaktadırlar, ve üç ay gibi kısa bir sürede dil tamamen öğrenilebilmekte ve kişi kabiliyetine göre gayet akıcı şekilde konuşulabilmektedir. Sonrasında 128 yıllık Esperanto edebiyatında ortaya çıkan kitaplar okunarak dilde ustalaşmak mümkündür. Halbuki hangi yabancı dilde bu kadar kısa sürede öğrenciler akıcı konuşmaya başlayabilirler ve o dilin edebiyatından bir roman  okumaya başlayabilmektedirler?

Bugüne kadar Esperanto dilinde 50,000 civarında edebi eser (orijinal ve tercüme) birikmiştir. Müzik konusunda da çok zengin bir repertuar mevcuttur. Esperanto wikipedia’sındaki makale sayısı bir çok ülkenin makale sayısını çoktan gelip geçmiştir. Mayıs 2015 itibarıyle bazı dillerdeki wikipedia makale sayıları:

 95.590 Azerice

106.419 Yunanca

172.081 İbranice

199.091 Danca

204.093 Slovence

214.677 Esperanto 

246.117 Türkçe

Esperanto dili özellikle uzak doğudaki ülkelerde çok önemsenmektedir. Dilleri Latin dillerinden farklı olmasına rağmen Esperanto dilini öğrenmek için çok fazla çaba sarfetmektedirler. Özellikle Çin’de Esperanto’nun ayrı bir önemi vardır. Esperanto konuşan işadamları derneği vardır. Resmi politika olmasa da ülkede Esperanto bir çok ilkokulda çocuklara öğretilmekte ve üniversitelerde eğitimde kullanılmaktadır. Bir düşünceye göre dünya devi olmak isteyen Çin, bunun Çince ile olmayacağını ve İngilizce dilini kullanmanın pek mantıklı olmadığını biliyor ve Esperanto dili bu konuda Çin için ciddi bir alternatif olarak görünüyor.

Esperanto diline önem verilen ülkelerin listesinde Çin’den sonra, Brezilya, Japonya ve Avrupa’da bir çok eski doğu bloku ülkeleri gelmektedir. İslam ülkeleri içinde ise İran ve Pakistan listenin başını çekmektedirler. Türkiye’de Esperanto hareketi neredeyse dil kadar eskidir ancak bugüne kadar çok iyi bir seyir izleyebilmiş değildir.  Türkiye Esperanto topluluğunun Ortadoğu ve Kuzey Afrika grubuna dahildir (MONA – Mezorienta kaj Nordafrika).  Türk Esperanto grubu son yıllarda bu grupta üç adet toplantı organize etmeyi başarmıştır : 2009 İznik, 2010 Eskişehir ve 2012 Gaziantep. Şimdi de 2016’da Ürgüp Kapadokya’da dördüncü toplantıya hazırlıyor.

Türkiye’deki Esperanto hareketi için bu sayfaya başvurabilirsiniz : www.facebook.com/groups/7121509722

Esperanto dilini teşvik etme konusunda her sene sayısız kampanyalar düzenlenmektedir, gene de yakın gelecekte kişilerin karşısındakinin hatırını “Kiel vi fartas?” şeklinde soracakları zamanın gelip gelmeyeceğini öğrenmek için oturup beklememiz gerekmektedir.

Bazı örnek Esperanto cümleleri

Ĉu vi parolas Esperanton?  Esperanto konuşuyor musun?

Kiel vi fartas?  Nasılsın?

Mi vfartas bone, dankon!  İyiyim, teşekkürler!

Mi amas vin.  Seni seviyorum.

Kaj nun la veter-prognozo.   Ve şimdi hava durumu.

Unu, du, tri, kvar, kvin.  Bir, iki, üç, dört, beş.

Ses, sep, ok, naŭ, dek.  Altı, yedi, sekiz, dokuz, on.

Kiu vi estas?  Kimsiniz?

Mia nomo estas Ahmet.  Benim adım Ahmet’tir.

Mi estas el Istanbulo.  Ben  İstanbul’danım.

Ĉu vi parolas Esperanton? Esperanto konuşuyor musun?

Ne, sed mi lernas Esperanton.  Hayır ama Esperanto öğreniyorum.

Pepu viajn komentojn.  Yorumlarını tweet’le.

Esperanto öğrenmek için

Esperanto dilini öğrenmek için internet ortamında yüzlerce kaynak mevcuttur. En önemlisi ve UEA’nın resmi sayfası olan www.lernu.net sayfasına ücretsiz olarak üye olabilirsiniz ve  kursları online olarak çalışılabilirsiniz. Ayrıca 35’ten fazla dile çevrilen Slovak yazar Stano Marĉek’in ünlü dil öğretim kitabı bu sene Türkçe dilinde de yayınlandı ve internet ortamından satın alınabilmektedir.

Esperanto konuşan bazı ünlüler

İngiltere Başbakanı Harold Wilson Esperanto dilini izci okulunda öğrendi ve 1980’de emekli olduktan sonra “British Workers’ Esperanto Movement” derneğinin başkanı oldu.

Aktör William Shatner, ya da bizim bildiğimiz gibi Uzay Yolu dizi ve filmlerinin kaptanı Captain Kirk, 1965 yılında Incubus adlı filmde rol aldı. Bu bilim kurgu filmi tamamen Esperanto dilinde çevrildi ve İngilizce altyazıları ile bu film o zamanlar Esperanto dilini tanıtmak amacını taşıyordu.

George Soros, hayırsever trilyoner, 1930 yıllarında babası Esperanto dilinin bir destekçisi idi ve böylece aile içinde Esperanto öğrenerek büyüdü.

Peter Ustinov, aktör, içlerinde Esperanto da olan 16 ayrı dili akıcı şekilde konuimaktaydı.

Diğer bazı Esperanto konuşan ünlüler : komedyen Rory Bremner, astronom Patrick Moore ve papa John Paul II. 

Esperanto Türkiye için : www.facebook.com/groups/7121509722/